“Karcinom grlića materice je četvrti najčešći karcinom kod žena. Procjenjuje se da je 2022. godine u svijetu od karcinoma grlića oboljelo 660 000 žena, a 350 000 je umrlo od ove bolesti”, istakla je dr Aleksandra Renovica, specijalista ginekologije i akušerstva naše bolnice.
Ona kaže da se u Republici Srpskoj godišnje kod oko 180 žena dijagnostikuje karcinom grlića materice, dok 50 žena svake godine umre od ove bolesti.
Prema njenim riječima, osnovni faktor rizika za nastanak karcinoma grlića materice je dugotrajana infekcija onkogenim tipovima Humanih papiloma virusa (HPV), najčešće serotipovima 16 i 18. Infekcija onkogenim serotipovima HPV virusa postoji u čak 99,7% slučajeva karcinoma grlića materice i može se reći da predstavlja neophodan, ali ne i dovoljan uslov za nastanak raka.
“Imajući ovo u vidu najefikasnija mjera primarne prevencije je blagovremena vakcinacija protiv humanih papiloma virusa”, naglasila je dr Renovica.
U Rеpublici Srpskој је dоstupnа dеvеtоvаlеntnа vаkcinа prоtiv Humanih papiloma virusa (HPV). Vakcinacija je besplatna i preporučuje se kоd dјеvојčicа i dјеčаkа u dobi оd 11 dо 14 gоdinа.
Dr Renovica je pojasnila da je to imunizacija koju preporučuje izabrani ljekar u domu zdravlja, najčešće pedijatar. Primjenjuju se dvije doze u razmaku od šest mjeseci do godinu dana. Važno je istaći da koliko god vakcina bila bezbjedna i efikasna ne isključuje potrebu za daljim redovnim preventivnim ginekološkim pregledima.
“Osim HPV infekcije, faktori rizika za nastanak ove bolesti su rizično seksualno ponašanje, pušenje, veći broj trudnoća, abortusi, niži socioekonomski status, primjena oralnih kontraceptiva, snižen imuni odgovor i pozitivna porodična anamneza”, naglasila je dr Renovica.
Ona dodaje da je važno istaći da patogeneza karcinoma grlića počinje infekcijom onkogenim HPV virusima, potom dolazi do razvoja prekanceroznih lezija različitog stepena, da bi na kraju nastao karcinom. Ovaj proces u prosjeku traje od pet do deset godina što je dug period koji nam omogućava da promjene na grliću detektujemo u ranim fazama kada mogu lako da se otklone bez ikakvih posljedica.
“Pregled za rano otkrivanje promjena na grliću materice obavlja se skriningom Papanikolau testom koji predstavlja mjeru sekundarne prevencije. Pregled se ne radi u vrijeme menstruacije. Dva dana prije pregleda ne treba imati seksualne odnose i ne treba koristiti nikakve vaginalete”, poručila je dr Renovica.
U Republici Srpskoj se programom prevencije i kontrole nezaraznih bolesti preporučuje da sve žene starije od 25 godina obave besplatan preventivni ginekološki pregled jednom u tri godine, a u slučaju rizika i češće.
“Različita udruženja ginekologa imaju različite preporuke za učestalost izvođenja Papanikolau testa, koja zavisi i od samog nalaza tako da svaka žena treba da slijedi uputstva svog ginekologa”, naglašava dr Renovica.
Prema njenim riječima najčešća je praksa da se Papanikolau test izvodi jednom godišnje u slučaju urednog nalaza. U slučaju patološkog PA brisa potrebno je uraditi kolposkopiju na osnovu čega se određuje dalji tretman.
Pored Papanikolau testa, u metode sekundarne prevencije spada i HPV tipizacija kojim se utvrđuje da li postoji infekcija HPV virusom i ako postoji o kojim serotipovima virusa se radi. Ukoliko su u pitanju onkogeni serotipovi, najčešće 16 i 18 potrebno je uraditi kolposkopiju, intenzivnije praćenje ili tretman.
“Blagovremenom vakcinacijom protiv HPV virusa, odlaskom na redovne preventivne preglede ginekologa i eliminacijom faktora rizika smanjujemo mogućnost nastanka karcinoma. Ukoliko ipak do toga dođe i tada je važna rana dijagnoza i tretman jer što se u ranijem stadijumu postavi dijagnoza bolesti to su stope izliječenja veće”, istakla je dr Renovica.
Ona je rekla da su znaci i simptomi koji mogu ukazivati na rak grlića materica su: krvarenja u toku i nakon odnosa, krvarenje između dvije menstruacije, produženo menstrualno krvarenje, pojačan vaginalni sekret, krvarenje nakon menopauze, bolovi u maloj karlici ili krstima, otoci nogu.
“Žene ukoliko primjete neke od ovih simptoma ne treba da ih zanemaruju već treba da se odmah jave svom ginekologu. Što se promjene ranije otkriju, lečenje je lakše i uspješnije”, zaključuje Renovica.
Vаkcinаciја prоtiv humаnоg pаpilоmа virusа, kао i skrining i liјеčеnjе prеkаncеrоznih lеziја su nајfikаsniјi i nајisplаtiviјi nаčini prеvеnciје rаkа grlićа mаtеricе.
U januaru svake godine obilježava se Evropska nedelja prevencije raka grlića materice. Inicijativa je pokrenuta od strane Evropske asocijacije za borbu protiv raka grlića materice (European Campus Card Association-ECCA).
Osnovna poruka ove kampanje je da je rak grlića materice maligna bolest koja se može spriječiti.
Kampanja ima za cilj da žene svih životnih dobi podstakne da razmišljaju o značaju prevencije raka grlića materice, te da ih motiviše da u toku godine odvoje makar jedan dan za posjetu ginekologu.
Cilj redovnih preventivnih pregleda je otkrivanje početnih promjena na grliću materice prije nego što se maligno oboljenje razvije. Kada se rak već razvije, tretman postaje teži, a njegov uspjeh je manje zagarantovan. U početnim stadijumima bolesti najčešće nema nikakvih simptoma.
