Dr Slavica Mutabdžija, specijalista ginekologije i akušerstva, povodom mjeseca borbe protiv karcinoma grlića materice istakla je da je poslije karcinoma dojke, karcinom grlića materice najčešći oblik raka kod žena.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) tokom 2020. godine zabilježeno je 604.000 novih slučajeva, dok su 342.000 bila sa smrtnim ishodom.
Drugim riječima, u svijetu svake dvije minute od ove bolesti umre po jedna žena.
Dr Slavica Mutabdžija dodaje da je prema podacima Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske (IJZRS) u registru za maligne neoplazme, broj novooboljelih žena od karcinoma grlića materice u stalnom porastu, kao i broj umrlih.
Prosječna starost žena kod kojih se otkriva invazivni karcinom grlića materice je 45 do 50 godina, iako podaci IJZRS pokazuju da je broj novozaraženih žena od 2014. do 2018. godine bio različit kod starosnih grupa: od 50. do 54 godine – 27 odsto, od 60. do 64. godine – 26 odsto i 35. do 39. godine – 25 odsto.
Dr Mutabžija pojašnjava da ovu bolest uzrokuju određeni tipovi humanih papiloma virusa (HPV) u sprezi sa rizičnim faktorima. Postoji oko 200 tipova ovih virusa, od kojih se oko 40 širi seksualnim putem i dovodi do infekcije polnih organa.
Oko 20 do 30 tipova su potencijalno onkogeni i dijele se u tri grupe. Prva je niskog onkogenog potencijala tipovi 6 i 11, a ovi tipovi virusa su odgovorni za nastanak virusnih bradavica. Druga grupa virusa ima umjereno onkogeni potencijal -31, 33, 35, 39 i drugi, i odgovorna je za nastanak cervikalnih intraepitelnih lezija (CIN, SIL). Treća grupa ima visoki onkogeni potencijal – 16 i 18, 45, 56, i odgovorni su za nastanak 97 odsto invazivnih karcinoma.
Oko 70 odsto osoba se seksualnim odnosima zarazi HPV virusom, a da nisu ni svjesni toga, jer infekcija protiče asimptomatski. Kod 85 do 90 odsto žena infekcija će spontano nestati u periodu između šest mjeseci i dvije godine. Kod druge grupe žena, kod kojih postoje rizični faktori udruženi sa infekcijom HPV-a, doći će do promjena u ćelijama grlića materice, u vidu cervikalne intraepitelne neoplazije (CIN).
Prema riječima dr Mutabdžije, faktori rizika koji utiču na nastanak karcinoma grlića materice su genitalne infekcije, pušenje, dugotrajna upotreba kontracepcije, seksualne navike, rano stupanje u seksualne odnose, promiskuitetno ponašanje, faktori vezani za muškog partnera, imunosupresija i loše higijenske navike.
Kako ističe, simptomi bolesti kao što su abnormalna krvarenja, krvarenja van ciklusa, produžena i obilna menstrualna krvarenja, krvarenja nakon menopauze, postkoitalna krvarenja, bolan seksualni odnos, uporan sukrvičav sekret, bolovi u maloj karlici, javljaju se kada bolest uznapreduje.
“Da bi se karcinom otkrio u ranoj fazi potrebni su redovni ginekološki pregledi, uzimanje Papanikolau (PAPA) testa i HPV skrining. PAPA test se uzima tri godine nakon stupanja u seksualne odnose. Test se uzima 10 dana nakon menstrualnog krvarenja, a 48 časova prije uzimanja testa neophodna je apstinencija od seksualnih odnosa, nestavljanje vaginaleta, tampona, pjene, lumbrikanata. Radi se jedanput godišnje, a ako su dva uzastopna PAPA testa uredna, onda se razmak povećava na dvije do tri godine, ukoliko ljekar ne preporuči drugačije”, naglasila je dr Mutabdžija.
Ona pojašnjava da žene sa napunjenih 30 godina rade HPV skrining jedanput u pet godina, te da je, ukoliko PAPA test pokaže abnormalne vrijednosti, potrebno uraditi kolposkopiju.
Kolposkopija zajedno sa PAPA testom daje tačnost u 98 odsto slučajeva.
“Kolposkopija omogućava identifikovanje mjesta sa promjenama sa kojih se uzima biopsija. Biopsija predstavlja proces uzimanja isječka tkiva sa skrining mjesta, pomoću kojeg, kasnije, dobijamo patohistološke dijagnoze koje će potvrditi stepen promjene i odluku o načinu liječenja”, dodaje naša sagovornica.
Liječenje karcinoma grlića materice zavisi od stadijuma u kome je bolest otkrivena, od opšteg zdravstvenog stanja pacijenta, kao i odluke da li želi da rađa ili ne.
Dr Mutabdžija pojašnjava da se displastične promjene liječe destruktivnim metodama krioterapija, kauterizacija, laserska evaporizacija, ekscizionim metodama – Leetz konizacija i Loop ekscizija i klasičnom konizacijom.
Rani stadijum raka grlića materice liječi se hirurški, dok se uznapredovali stadijumi liječe zračenjem i hemioterapijom.
Primarna prevencija raka grlića materice je vakcinacija. U razvijenim zemljama svijeta, vakcinacijom su obuhvaćeni dječaci i djevojčice od 11 do 13 godina, dok je najranija dob za primanje vakcine devet godina.
Sekundarna prevencija obuhvata redovne ginekološke preglede, uzimanje PAPA briseva, HPV-e tipizacije, liječenje infekcija i prekanceroza.
“Preventivne mjere zaštite od nastanka karcinoma grlića materice su nestupanje u seksualne odnose prije 18 godine, smanjenje broja seksualnih partnera, izbjegavanje promiskuitetnih partnera, prestanak pušenja, obavezna zaštita pri seksualnom odnosu”, zaključuje dr Mutabdžija.
